شار نوری (Luminous Flux) میزان نور یا توان نوری، معیاری جهت سنجش توان دریافت شده از نور می‌باشد. یک لومن یا یک واحد توان نوری در واقع به میزان نور خروجی از یک منبع نور درهر ثانیه گفته می‌شود. درصورتی که اطلاعاتی درباره شار نوری یا لومن و سایر اطلاعات فنی در مورد روشنایی نداشته باشید، ممکن است لامپی خریداری نمایید که کیفیت مطلوبی نداشته باشد و یا شدت نور لامپ برای محل موردنظر شما مناسب نباشد.
شار نوری یکی از مشخصات یک لامپ به شمار می‌رود. براساس فرمول شار نوری، هر چه لامپ لومن بیشتری داشته باشد، بدین معناست که روشنایی بیشتری ایجاد می‌نماید.
تفاوت میان دو لامپ با وات و اندازه یکسان که قیمت‌های متفاوتی دارند؛ میزان لومن آن‌هاست.
شار نوری یا لومن چیست؟
شار نوری یا لومن (Lumen) واحد سنجش روشنایی و میزان روشنایی است که توسط یک منبع نوری ایجاد شده و به سطح مدنظر می‌رسد. این کمیت با واحد اندازه‌گیری لومن (Lumen) و حرف فی [Φ] نمایش داده می‌شود. به بیان ساده‌تر شار نوری، مقدار نوری است که توسط یک منبع روشنایی در هر ثانیه تولید می‌شود و یا به عبارتی کل نور دریافتی بوسیله یک جسم در هر ثانیه لومن نامیده می‌شود. لومن یکی از مشخصات منابع روشنایی و انواع لامپ‌ها نظیر:
- لامپ‌های ال ای دی
- لامپ هالوژن جیوتن
- کم مصرف و ...
است. هر اندازه میزان لومن یک منبع نوری بیشتر باشد، مقدار نور ساطع شده از آن بیشتر خواهد بود.
فرمول شار نوری چیست؟
شار نوری (Φ) = توان نوری (P) × راندمان نوری (η)
تفاوت لومن یا واحد روشنایی با توان (وات)
اولین موضوعی که در بررسی لومن به ذهن می‌آید، تفاوت آن با توان است. زیرا از واحد توان در بررسی صوت و سایر انرژی‌ها به وفور استفاده می‌شود؛ اما در تحلیل روشنایی به ندرت این واحد بکار می‌رود. این مسئله نیز به این علت است که چشم انسان، برخلاف حس‌کننده‌های دیگر، رفتاری کاملا غیرخطی به شدت نور نشان می‌دهد. از این‌رو در تحلیل شدت روشنایی، به جای ارزیابی توان خروجی منبع نور، آنچه مدنظر است، میزان روشنایی قابل مشاهده توسط چشم انسان می‌باشد.
تصور کنید لامپ آشپزخانه شما سوخته است و شما جهت خرید لامپ به فروشگاهی مراجعه می‌کنید. در بین مردم تفکری اشتباه رواج دارد که هرچه توان لامپ بیشتر باشد، شار نوری آن لامپ بیشتر است و روشنایی بیشتری هم ایجاد می‌کند.
این درحالیست که لامپ‌های LED با توان 9 وات در بازار موجودند که 800 لومن دارند و یا لامپ‌هایی نیز وجود دارند که توان آن‌ها بیشتر از 6 برابر بوده و دارای 540 لومن می‌باشند.
در واقع وات و لومن ارتباطی با هم ندارند. گاهی ممکن است یک لامپ LED با توان 14 وات به اندازه یک لامپ رشته‌ای با توان 100 وات دارای شار نوری هم اندازه باشند.
حفظ لومن چیست؟
به حفظ شدت نور یک منبع روشنایی در طی عمر آن، حفظ لومن (Lumen Maintenance) گفته می‌شود. در واقع این مفهوم مربوط به تحلیل پایداری شدت نور در شرایط مختلف نورپردازی و دوره زمانی طولانی مدت است. به بیانی ساده‌تر حفظ لومن به معنی حفظ سطح روشنایی یک منبع نوری در گذر زمان است.
افت شدت نور یک منبع روشنایی در طول عمر آن، بسته به شرایط کاری، نوع منبع روشنایی، دمای محیط و سایر عوامل ممکن است تفاوت داشته باشد. منابع نوری با عمر طولانی و اثربخشی بالا جهت پایداری در مقابل افت شدت نور بکار می‌روند. همچنین استفاده از فناوری‌هایی نظیر LED و OLED نیز به حفظ لومن کمک می‌کنند.
کارایی شار نوری
پیش از ظهور لامپ‌های کم مصرف، برای نمایش ظرفیت روشنایی یک لامپ، از قدرت آن بر حسب وات استفاده می‌شد. مقدار حاصل توان الکتریکی مصرف شده بوسیله لامپ یا منبع نوری است. با تولید لامپ‌های فلورسنت فشرده و بعد از آن لامپ‌های ال ای دی، معنای توان الکتریکی دیگر برای تعیین کمیت خروجی نور کاربردی نداشت.
در واقع آنچه اهمیت دارد، توانایی یک ال ای دی در تبدیل برق به نور است. از همین رو برای جهت تعیین کمیت نور ساطع شده از لامپ، به جای توان از شار نوری استفاده شد.
بعد ار آن مفهوم بازده نوری برای نشان دادن کارایی یک لامپ پدید آمد. راندمان نوری نتیجه تقسیم توان الکتریکی بر شار نوری است. هرچه یک لامپ کارایی بیشتری داشته باشد، نور بیشتری را در همان توان مصرفی ایجاد می‌کند و راندمان بالاتری دارد. خروجی نور به صورت پیوسته براساس تکامل فناوری‌های روشنایی بیشتر شده و با نورپردازی LED نیز به حداکثر خود رسید.
تاثیر طول عمر لامپ در لومن آن
باتوجه به اینکه اکثر تجهیزات روشنایی نظیر؛
- چراغ سقفی توکار
- پرژکتور و وال واشر
- چراغ دکوراتیو
- چراغ نما
- لامپ و ...
احتمال فرسودگی در طول زمان استفاده را دارند، قابلیت‌های آن‌ها نیز در این روند تغییر می‌کند. از همین رو شاید مشاهده کرده باشید که بعد از مدتی روشنایی لامپ محیط شما کمتر خواهد شد. این دلیل آن است که رقم لومن هر لامپ در طی زمان کمتر می‌شود.
باتوجه به اهمیت این شاخص در لامپ‌ها، امروزه لامپ‌های جدید با بیشترین رقم لومن به بازار ارائه می‌شوند. از همین‌رو لامپ‌هایی که در طول زمان این شاخص در آن‌ها تغییر نکند، پرطرفدارتر هستند.
چه مقدار لومن برای هر قسمت از خانه نیاز است؟
حال که با مفهوم شار نوری یا لومن آشنا شدید، ممکن است به این پرسش بربخورید که برای هر قسمت از خانه شامل محل کار، آشپزخانه، اتاق خواب و.. چه مقدار لومن مناسب است؟
به صورت قطعی امکان پاسخ به این پرسش وجود ندارد؛ زیرا عواملی نظیر رنگ دیوارها، متراژ محل، ارتفاع سقف، نوع لامپ، شکل اتاق و ... در مقدار روشنایی مورد نیاز تاثیرگذارد. اما براساس استناد به منبع HouseLogic در جدول زیر به میزان لومن هر قسمت از خانه اشاره شده است. با استفاده از اطلاعات زیر می‌توانید خرید هوشمندانه‌ای در این راستا داشته باشید.
|
اتاق منزل یا محل کار |
میزان روشنایی و شار نوری مطلوب |
|---|---|
|
آشپزخانه |
5000 تا 10000 لومن |
|
حمام و سرویس‌های بهداشتی |
4000 تا 8000 لومن |
|
اتاق خواب منزل |
2000 تا 4000 لومن |
|
اتاق نشیمن |
1500 تا 3000 لومن |
|
اتاق ناهار خوری |
3000 تا 6000 لومن |
|
اتاق کار |
3000 تا 6000 لومن |
شار نوری انواع لامپ
تمامی منابع روشنایی و نورپردازی کاتالوگ محصول دارند که در آن اطلاعات مرتبط با محصول نظیر لومن، توان مصرفی، کشور سازنده و ... درج شده است. اما در حالت کلی دو راه برای فهمیدن شار نوری هر لامپ وجود دارد:
- توجه به کاتالوگ و بررسی میزان شار نوری
- جستجو در گوگل براساس نام لامپ و مراجعه به فروشگاه‌های آنلاینی که این لامپ را بفروش می‌رسانند و توجه به ویژگی‌های محصول
اما میزان لومن در برخی از انواع لامپ‌های معمول شامل مقادیر زیر است:
- لامپ LED: لامپ های ال ای دی لا استفاده از دیودهای الکترولومینسانس (LED) دارای مصرف انرژی پایین و شار نوری بالا هستند.
- لامپ هالوژن: این نوع دارای یک فلز هالوژن بوده و شار نوری بالا و طول عمری کوتاه در مقایسه با لامپ‌های ال ای دی دارند.
- لامپ فلورسنت: این نوع لامپ دارای یک لوله فلورسنت با شار نوری زیادی بوده و هزینه آن کمتر از لامپ‌های قدیمی است.
- لامپ های ضدجوش: این لامپ‌ها در شرایط سخت قابلیت تحمل بالاتری داشته و شار نوری مناسبی نیز با مصرف انرژی کمتر دارند.
بهره نوری چیست؟
بهره نوری یکی از کمیت‌های مهم در نورپردازی می‌باشد و به معنای میزان بازتاب نور از جهات مختلف است. این کمیت از تقسیم لومن بر وات بدست می‌آید.
شار نوری کدام نوع لامپ بیشتر می باشد؟
همانطور که اشاره شد لومن بیشتر به ادراک انسان بستگی دارد، اما با این حال نور زرد نسبت به لامپ قرمز و آبی بیشتر است.