مقالات صنعت برقی و روشنایی

سیم فاز و نول 7 روش تشخیص آنها، اگر جای آنها عوض شود چه میشود؟

سیم فاز و نول 7 روش تشخیص آنها، اگر جای آنها عوض شود چه میشود؟

سیم فاز و نول دو سیم برق اصل در مدارهای AC (برق متناوب) برای انتقال جریان برق هستند. علامت فاز و نول به ترتیب مثبت و منفی می‌باشد. در بیان تفاوت سیم فاز و نول در برق می‌توان گفت سیم فاز جریان برق را عبور می‌دهد؛ درحالیکه‌ سیم نول این جریان را به منبع برمی‌گرداند و به خودی خود دارای برق نیست.

سیم فاز در مداری حامل جریان به عنوان خطرناک‌ترین سیم معرفی می‌شود که دارای اختلاف پتانسیل با زمین است. تشخیص سیم فاز و نول و ارت فرآیندی مهم در عملکرد صحیح مدار و ایمنی به شمار می‌رود که درصورت تشخیص نادرست می‌تواند صدمات شخصی و حتی مرگ را برای افراد به دنبال داشته باشد.

در صورتی که جای سیم فاز و نول عوض شود، سیم اصلی دیگر نمی‌تواند به عنوان نمایانگر مسیر جریان برق عمل کند. هر یک از این سیم‌ها دارای نقش ویژه‌ای در سیستم‌های انتقال برق خانگی و شبکه الکتریکی شهری هستند. اشتباه در به کارگیری این سیم‌ها و برخورد سیم فاز با سیم نول می‌تواند به خطرات جانی و مالی منجر شود. بنابراین، تشخیص فاز و نول به درستی و استفاده صحیح از آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

از این‌رو ما در ادامه این مطلب از وب سایت فروشگاه ایران چراغ قصد داریم علاوه‌بر پرداختن به روش تشخیص فاز و نول در پریز، تشخیص فاز و نول با فازمتر و تشخیص فاز و نول با مولتی متر و تفاوت سیم فاز و نول در برق، به سوال‌های شما از قبیل سیم فاز چیست؟ سیم نول چیست؟ چرا سیم نول برق ندارد؟ اگر جای فاز و نول عوض شود چه میشود و.... خواهیم پرداخت.

هرآنچه در این مطلب می‌خوانید...

اگر جای فاز و نول عوض شود

سیم فاز و نول چیست؟

در ادامه با پاسخ به سوال سیم فاز و نول چیست و روش تشخیص سیم فاز و نول می پردازیم:

نول

سیم فاز

سیم فاز در برق به بیانی ساده همان سیم حمل‌کننده جریان برق الکتریسته است. فاز به معمای تغییر ولتاژ و نوسان در سیم می‌باشد. در جریان برق متناوب (AC) ولتاژ به صورت مداوم بین مثبت و منفی درحال تغییر است. سیم فاز در واقع متصل به منبع تغذیه AC بوده و نشان‌دهنده آن است که مقدار ولتاژ در هر لحظه در چه نقطه‌ای از چرخه خود می‌باشد.

این سیم خطرناک‌ترین سیم در سیستم برق کشی به شمار می‌رود. بگونه‌ای که دست زدن به آن منجر به برق‌گرفتگی می‌شود. از همین رو سیم ارت به‌منظور محافظت در برابر برق گرفتگی طراحی و بوجود آمده است.

برای جلوگیری از برق گرفتگی و خسارات مالی باید در زمان کار با برق و جعبه فیوز احتیاط نموده و یا از سیم و کابل نسوز، دستکش و عینک ایمنی استفاده نمایید.

برای تشخیص فاز و نول در پریز، رنگ فاز یا سیم حامل جریان، مشکی قرار داده می‌شود. البته در بعضی مواقع این سیم در رنگ‌های دیگری نیز در بازار ارائه می‌شود. برای نمونه در مدارهایی حاوی برق دو یا سه فاز، احتمال دارد جهت جلوگیری از اشتباه از چند سیم با رنگ‌های متفاوت استفاده شود. این در واقع می‌تواند یکی از راه‌های تشخیص سیم فاز و نول و ارت باشد.

تشخیص فاز و نول با فازمتر

سیم نول

در برق سیم نول، وظیفه برگرداندن جریان برق به نقطه خنثی را برعهده دارد. نقطه خنثی در واقع به نقطه‌ای ثابت در مدار گفته می‌شود که ولتاژ در آن برابر با صفر است.

به بیانی ساده‌تر می‌توان گفت یک سیستم الکتریسته هنگامی به درستی کار می‌کند که زمان به جریان افتادن در سیم فاز، مسیری جهت بازگشت به مدار نیز برای خود پیدا کند. سیم نول این مسیر را برای سیستم بوجود می‌آورد. رنگ سیم فاز و سیم نول باهم تفاوت دارد و در تشخیص فاز و نول در پریز، سیم نول معمولا به رنگ سیاه یا آبی و گاها سفید در مدار مشاهده می‌شود.

این سیم در مدارهای تک فاز و یا سه فاز بکار می‌رود. در مدارهای تک فاز، این سیم وظیفه خنثی کردن ولتاژ سیم فاز را برعهده دارد. درمدارهای سه فاز نیز این سیم جهت خنثی نمودن مجموع ولتاژ سه فاز بکار می‌رود.

سیم نول یا سیم هادی زمین به‌منظور ایمنی در مقابل برق گرفتگی نیز دارای اهمیت است. درصورت برخورد سیم فاز به بدن انسان، برق از این سیم به سیم نول و سپس به زمین انتقال میابد. این امر سبب جلوگیری از برق گرفتگی انسان خواهد شد. سیم نول نیز در اغلب موارد به رنگ آبی یا سبز این می‌تواند راهی برای تشخیص سیم فاز و سیم نول است.

تشخیص فاز و نول

تفاوت سیم فاز و نول در برق

درحالت کلی دو سیم فاز و نول به‌منظور راه‌اندازی یک مدار الکتریکی نیاز است؛ این دو سیم همیشه به عنوان مکمل همدیگر عمل می‌کنند. این بدان معناست که یکی از آن‌ها حامل جریان برق و دیگری مسیری جهت بازگشت آن به شمار می‌روند. سیم نول تنها کامل‌کننده سیم فاز است و جریان برقی در آن وجود ندارد.

این سیم را در روز می‌توان لمس نمود؛ اما در شب از این کار خودداری کنید. زیرا برقی حدود 70 ولت با نام برگشت فاز، از آن عبور می‌کند.

تفاوت اصلی میان این دوسیم آن است که فاز دارای ولتاژ میان خود و زمین است؛ اما نول ولتاژی صفر میان خود و زمین دارد. علامت فاز و نول نیز با هم مخالف می‌باشد و فاز دارای علامت مثبت و نول منفی است. یکی از بهترین روشها تشخیص فاز و نول با فازمتر است .

فاز و نول

مقایسه مشخصات سیم فاز و سیم نول

ویژگی فنی

سیم فاز

سیم نول

وظیفه اصلی

انتقال جریان برق از منبع تغذیه به مصرف‌کننده

بازگرداندن جریان برق از مصرف‌کننده به منبع

میزان ولتاژ نسبت به زمین

دارای ولتاژ (حدود ۲۲۰ ولت در سیستم تک‌فاز)

بدون ولتاژ (نزدیک به صفر)

خطر برق‌گرفتگی

بسیار بالا

پایین، مگر در شرایط خاص

رنگ‌ استاندارد در سیم‌کشی

مشکی، قرمز، نارنجی

آبی، سفید

اتصال به زمین

ندارد

معمولاً به نقطه نول زمین‌شده متصل می‌شود

نقش در ایمنی مدار

در صورت تماس مستقیم می‌تواند بسیار خطرناک باشد

مسیر بازگشت ایمن جریان به منبع

تشخیص فاز و نول در پریز

چرا سیم نول برق ندارد؟

در پاسخ به این پرسش که چرا سیم نول برق ندارد؟ می‌توان گفت سیم نول در مدار تک‌فاز، جریان خنثی را حمل می‌کند؛ یعنی جریان آن با جریان فاز برابر و مخالف است و در حالت ایده‌آل، کل جریان از طریق آن به منبع بازمی‌گردد. این موضوع به قانون جریان کیرشهف مربوط می‌شود.

در توضیح قانون جریان کیرشهف به نقل قولی از وبسایت ویکی‌پدیا اشاره می کنیم؛

در یک مدار الکتریکی فشرده جمع جبری جریان‌هایی که به یک گره وارد می‌شود یا از آن خارج می‌شوند در هر لحظه برابر با صفر است. به عبارت دیگر مجموع جریان‌های ورودی با مجموع جریان‌های خروجی با هم برابر هستند. این قانون به KCL (Kirchhoff’s current laws) نیز معروف است و به ماهیت اجزای مدار بستگی ندارد و از قانون پایستگی بار نتیجه می‌شود. این قانون برای هر گره یا سطح بسته برقرار است به شرطی که ابعاد آن از طول موج بسیار کوچکتر باشد.

علت اینکه در برخی شرایط ممکن است آمپرمتر روی سیم نول، جریان صفر را نشان دهد، به عوامل زیر برمی‌گردد:

دلایل

توضیحات

عدم وجود بار

اگر هیچ باری در مدار وجود نداشته باشد، هیچ جریانی از مدار عبور نمی‌کند و در نتیجه جریان در سیم نول نیز صفر خواهد بود.

مشکلات مدار

اگر مشکلی در مدار وجود داشته باشد (مثل اتصال کوتاه)، جریان از مسیرهای دیگری عبور می‌کند و ممکن است جریان در سیم نول کم یا صفر باشد.

اختلاف فاز بین بارها

در سیستم های سه فاز، جریان‌های عبوری از سیم‌های نول هر فاز، جمع می‌شوند و ممکن است در برخی شرایط به صفر برسد.

اندازه گیری نادرست

در برخی مواقع، نحوه‌ی اتصال آمپرمتر به مدار می‌تواند منجر به خوانش نادرست شود.

سیم نول در مدار سالم، جریانی برابر و مخالف با فاز دارد، و در نتیجه به نظر می‌رسد جریانی ندارد. این اصل اساسی عملکرد مدارهای الکتریکی است.

تشخیص فاز و نول با مولتی متر

اگر جای فاز و نول عوض شود ؟!…..

اگر جای فاز و نول عوض شود، دستگاه‌های متصل به مدار الکتریکی ممکن است به درستی کار نکنند و در برخی موارد دچار اختلال یا آسیب شوند. در این شرایط، برق به جای اینکه از مسیر صحیح عبور کند (یعنی از فاز وارد مصرف‌کننده شود و از طریق نول به منبع بازگردد) به شکل نادرستی در مدار جریان می‌یابد. این موضوع می‌تواند خطر برق‌گرفتگی را افزایش دهد و ایمنی افراد و تجهیزات را به خطر اندازد. اگر جای فاز و نول عوض شود، عملکرد صحیح محافظ جان (RCD) نیز ممکن است مختل شود، زیرا این دستگاه‌ها بر اساس تفکیک دقیق بین فاز و نول عمل می‌کنند.

همچنین، اگر جای فاز و نول عوض شود، ممکن است در ظاهر برخی دستگاه‌ها روشن شوند، اما به‌صورت ناپایدار یا خطرناک عمل ‌کنند، به‌خصوص در وسایل برقی دارای بدنه فلزی یا مدارهای حساس.

بنابراین، ضروری است هنگام نصب یا بررسی مدارها به این نکته توجه شود که اگر جای فاز و نول عوض شود، نه‌تنها عملکرد تجهیزات مختل می‌شود، بلکه احتمال آسیب‌دیدگی شدید یا حوادث ناگوار وجود دارد. در چنین شرایطی، باید بلافاصله سیم‌کشی اصلاح شود تا اتصال به درستی برقرار گردد.

اگر جای فاز و نول عوض شود چه میشود

پیامدهای احتمالی جابه‌جایی فاز و نول

پیامد

توضیحات

عملکرد ناقص دستگاه

کارکرد غیرطبیعی یا روشن نشدن صحیح

افزایش خطر برق‌گرفتگی

به دلیل قرارگیری برق در مسیر نامناسب

اختلال در RCD

قطع نشدن مدار در زمان خطر

خطر آسیب به مدار و تجهیزات

شوک یا سوختن مدارهای حساس

تشخیص سیم فاز و نول

روش‌های تشخیص سیم فاز و نول

در پروژه برق‌کشی ساختمان، تشخیص فاز و نول در پریز ها بسیار مهم است. تشخیص فاز و نول با فازمتر یا روش‌های دیگر، ضروری است.  عدم دقت در تشخیص فاز و نول می‌تواند به خطرات جدی برق‌ گرفته‌گی منجر شود.

در نحوه تشخیص سیم فاز و نول، می‌توان از فازمتر استفاده کرد و یا با روش‌های مختلف بدون فازمتر نیز این کار را انجام داد. در ادامه این روش ها را توضیح داده ایم.

روش

ابزار

توضیحات

فازمتر

فازمتر

روشن شدن چراغ فازمتر روی سیم فاز

مولتی‌متر

مولتی‌متر

تست ولتاژ نسبت به زمین؛ فاز ولتاژ دارد

رنگ سیم

بدون ابزار

بررسی رنگ (فاز: مشکی/قرمز، نول: آبی/سفید)

موتور الکتریکی

موتور دو سیمه

چرخش ساعت‌گرد = سیم فاز

چراغ قوه

چراغ و باتری

روشن شدن در صورت اتصال صحیح

سیم مسی

باتری + سیم مسی

جرقه زدن در صورت تماس با فاز

علامت فاز و نول

نحوه تشخیص سیم فاز و نول با فازمتر

برای تشخیص فاز و نول با فازمتر استفاده از فازمتر یکی از روش‌های ساده و ایمن در مدارهای الکتریکی است. فازمتر ابزاری است که با سنجش وجود جریان برق در سیم‌ها، چراغ روی آن را روشن می‌کند.

اگر چراغ فازمتر روشن نشد، به معنی عدم وجود برق در آن سیم است. این ابزار علاوه بر کاربرد در تعمیر و عیب‌یابی کلید و پریزها، در مواردی که از ماهیت سیم‌ها مطمئن نیستید برای تشخیص فاز و نول در پریز بسیار مفید است. برای تشخیص فاز و نول با فازمتر، سر فلزی آن را به سیم مورد نظر متصل کنید. به خاطر داشته باشید که سیم نول بدون جریان برق و فاز دارای جریان برق است. 

اگر این سوال برای شما پیش آمده که L و n در برق به چه معناست بای بگوییم، در سیستم‌های الکتریکی، سیم فاز معمولاً با اصطلاح LOAD در زبان انگلیسی شناخته می‌شود. این درحالی است که سیم نول در زبان انگلیسی با واژه Neutral معرفی می‌شود و وجود آن در مدار الکتریسیته ضروری و لازم است.

نحوه تشخیص فاز و نول

روش تشخیص سیم فاز و نول بدون فازمتر

اما روش تشخیص فاز و نول بدون فازمتر چیست. مبنای تشخیص این دو سیم از یکدیگر این است که جریان همیشه از سمت فاز به نول است. از این رو اگر دو سیم به دو سر هر دستگاهی نظیر موتور الکتریکی وصل شود، باتوجه به اینکه جهت چرخش از سمت فاز به نول است، از این رو از روی جهت چرخش می‌توان این دو سیم را تشخیص داد.

در ادامه علاوه‌بر این روش، به برخی دیگر از روش‌های تشخیص فاز و نول در پریز بدون استفاده از فازمتر اشاره می‌کنیم:

فاز و نول چیست

تشخیص فاز و نول با مولتی متر

در روش تشخیص فاز و نول با مولتی متر نیز باید توجه کنید که درجه آن باید روی ac volt در 300 تا 750 باشد. سپس باید یکی از پراپ‌ها را متصل به زمین یا لوله آب کنید. اگر سیم از نوع فاز باشد، ولتاژ حاصل به آسانی قابل تشخیص است. در صورت نبود فازمتر تشخیص فاز و نول با مولتی متر مطمئن‌تر است.

نحوه تشخیص فاز و نول با فازمتر

تشخیص فاز و نول از رنگ سیم ها

یکی از روش‌های ایمن برای تشخیص سیم فاز و نول توجه به رنگ سیم‌ها و یا استفاده از مولتی متر می‌باشد. در تعاریف این سیم‌ها به رنگ‌های آن‌ها اشاره شد که با کمی دقت می‌توان به آسانی این سیم‌ها را از یکدیگر تشخیص داد.

در سیم کشی برق ساختمان و نصب کلید و پریز تک پل، نصب کلید دو پل و … فاز به رنگ مشکی یا نارنجی و قرمز و نول نیز به رنگ آبی یا سبز مشخص می‌شوند.

تشخیص فاز از نول

تشخیص سیم فاز و نول با موتور الکتریکی

درصورتی که یک موتور الکتریکی دو سیمه وجود داشته باشد می‌توان با اتصال سیم‌های آن به دو سیمی که قصد تشخیص آن را دارید، جهت چرخش موتور را مشخص کنید. اگر جهت چرخش موتور در جهت عقربه‌های ساعت باشد، سیمی متصل شده به آن فاز است.

درصورتی که جهت چرخش موتور خلاف عقربه‌های ساعت باشد نیز سیم نول است. این نیز می تواند راهی برای تشخیص فاز و نول در پریز باشد.

تشخیص نول و فاز

تشخیص سیم فاز و نول با یک چراغ قوه

برای تشخیص فاز و نول در پریز، یکی از روش‌های ساده، استفاده از یک چراغ قوه و اتصال سیم‌های آن به سیم‌های مورد نظر است. با اتصال یکی از سیم‌های چراغ قوه به سیم فاز و دیگری به سیم نول، در صورت صحیح بودن اتصال، چراغ قوه روشن خواهد شد.

در این روش، سیم مربوط به فاز، برق را به چراغ قوه می‌رساند و سیم نول، مسیر بازگشت برق را فراهم می‌کند. اگر جای سیم‌ها عوض شود، چراغ قوه روشن نخواهد شد. بنابراین، با استفاده از این روش ساده می‌توان به راحتی فاز و نول را تشخیص داد و از خطرات احتمالی جلوگیری کرد.

رنگ سیم فاز و نول

نحوه تشخیص فاز و نول با یک قطعه سیم مسی

یکی دیگر از روش‌های تشخیص فاز و نول در پریز، استفاده از یک قطعه سیم مسی می‌باشد. بدین منظور باید قطعه‌ای سیم مسی را به دو سر باتری متص نمایید. سیم مسی را به یکی از سیم‌های برق مورد نظرتان نزدیک کنید. درصورتی که جرقه‌ای میان سیم مسی و سیم برق ایجاد شد می‌توان گفت سیم از نوع فاز است.

در حالت کلی بهترین روش تشخیص فاز و نول با فازمتر است؛ اما درصورتی که این ابزار را در اختیار نداشتید می‌توانید از روش‌های گفته شده مانند روش نحوه تشخیص فاز و نول در بالا نیز استفاده نمایید.

“سوالات پرتکرار”

L و n در برق به چه معناست؟

در مدارهای برق، L مخفف فاز و N مخفف نول است. فاز، جریان الکتریکی را حمل می‌کند و نول، مسیر بازگشت جریان را فراهم می‌کند. این دو سیم، همراه با سیم زمین، پایه‌های اصلی یک مدار الکتریکی هستند.

در اثر برخورد سیم فاز و نول به بدن انسان چه اتفاقی می‌افتد؟

سیم نول به عنوان ایمنی در برابر برق گرفتگی استفاده می‌شود. از این رو درصورت برخورد انسان با سیم فاز، جریان از این سیم به نول و سپس زمین منتقل می‌گردد. این امر نیز از برق گرفتگی جلوگیری خواهد نمود. همچنبن برای جلوگیری از خطرات احتمالی تشخیص فاز و نول با فازمتر بهترین راه است.

چگونه با فازمتر سیم فاز و نول را تشخیص دهیم؟

در روش تشخیص فاز و نول با فازمتر با اتصال فازمتر به سیم، اگر چراغ آن روشن شد، سیم فاز است. سیم نول چراغ فازمتر را روشن نمی‌کند. این روش ایمن‌ترین راه تشخیص فاز و نول در پریز است.

آیا بدون فازمتر می‌توان سیم فاز و نول را تشخیص داد؟

بله، با روش‌هایی مثل بررسی رنگ سیم‌ها (فاز: مشکی یا قرمز، نول: آبی/سفید)، استفاده از مولتی‌متر، یا تست جهت چرخش موتور الکتریکی می‌توان این سیم‌ها را از هم را تشخیص داد.

اگر جای فاز و نول عوض شود چه میشود؟

اگر جای فاز و نول عوض شود دستگاه‌ ممکن است به درستی کار نکند و خطر برق‌گرفتگی افزایش می‌یابد. سیم فاز باید همیشه به ترمینال فاز متصل باشد تا مدار به درستی عمل کند.

رنگ سیم فاز و نول در برق‌کشی استاندارد چیست؟

سیم فاز معمولاً مشکی، قرمز یا نارنجی و سیم نول آبی یا سفید است. سیم ارت نیز سبز یا زرد/سبز می‌باشد. این رنگ‌ها به تشخیص فاز و نول در پریز کمک می‌کنند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *