شاخص نمود رنگ (CRI) یکی از خصوصیات مهم در بکارگیری لامپ‌ها و چراغ‌هاست که به معنای توانایی منبع نور مصنوعی در نمایش واقعی و صحیح رنگ‌ها در مقایسه با نور خورشید است. این شناسه نمود رنگ می‌تواند به ما در تشخیص روشنایی خوب و بد کمک کند. لامپ با cri بالا و دمای رنگ نور مناسب قطعا کیفیت بهتری خواهد داشت. بنابراین از شاخص CRI جهت مقایسه کیفیت انواع لامپ و چراغ نما استفاده می‌شود.
شناخت این پارامترها در نورپردازی فضاهای داخلی بسیار مهم است و می‌تواند از اشتباهات نورپردازی جلوگیری کند. از همین رو در ادامه این مطلب از وب سایت فروشگاه ایران چراغ قصد داریم به معرفی شاخص نمود رنگ (CRI) پرداخته و به اهمیت آن و مزایای لامپ با cri بالا اشاره نماییم.
شاخص CRI چیست؟
شاخص نمود رنگ یا شاخص CRI که مخفف عبارت COLOR RENDERING INDEX است یک معیار جهانی برای تعیین میزان کیفیت محصولات روشنایی می‌باشد. همانطور که می‌دانید بهترین دید آدمی در زیر نور خورشید رخ می‌هد؛ از این رو بهترین منابع نوری از نظر بصری را می‌توان منابعی دانست که شبیه‌ترین طیف نور را به طیف نور خورشید دارند.
شاخص نمود رنگ (CRI) مشخص می‌کند که رنگ نور ساطع شده توسط یک محصول خاص تا چه اندازه به رنگ واقعی آن محصول نزدیک است. شاخص CRI با نام‌های شاخص تجلی رنگ، شاخص رنگ دهی، درصد بازتاب رنگ و Ra نیز شناخته می‌شود. از این شاخص در انواع محصولات روشنایی مانند لامپ حبابی ال ای دی و دیگر انواع ال ای دی‌ها، لامپ هالوژن جیوتن، محصولات روشنایی گازی، سدیم و فلورسنت استفاده می‌شود.
محدوده شاخص نمود رنگ (CRI) چیست؟
شاخص رنگ‌دهی، شار نوری، دمای رنگ نور و زاویه تابش نور و ... پارامترهایی جهت تعیین کیفیت محصولات روشنایی هستند. شناسه نمود رنگ CRI عددی بین بازی 0 تا 100 را شامل می‌شود. هرچه این عدد بیشتر باشد، نمایانگر این است که نور حاصل از محصولات روشنایی به نور طبیعی خورشید نزدیک‌تر است و لامپ با cri بالا از لحاظ کیفی در سطح بالاتری قرار می‌گیرد. در محدوده شاخص نمود رنگ، نور خورشید 100 در نظر گرفته می‌شود و تمام طیف‌های رنگی را در خود دارد.
بدترین منبع نور مصنوعی از نظر شناسه نمود رنگ یا CRI مانند بخار سدیم کم فشار دارای شاخصی برابر 20 است.
شاخص CRI روی جعبه محصولات روشنایی درج شده است. لازم به ذکر است که شاخص نمود رنگ (CRI) با دمای رنگ نور متفاوت است؛
برای نمونه اگرچه دو لامپ مهتابی گازی سدیمی دمای رنگ نور نزدیکی دارند، اما نمی‌توان شاخص نمود رنگ آن‌ها را مقایسه کرد.
روش سنجش شناسه نمود رنگ CRI
برای سنجش معیار شناسه نمود رنگ، 8 رنگ خاص درنظر گرفته شده است که نمرات آن‌ها با نمادهای R1 تا R8 مشخص می‌شوند. یکی از این رنگ‌ها براساس رنگ محصولات به عنوان مرجع شناخته می‌شود. در نهایت امتیاز کلی محصول براساس میانگین امتیازات CRI تعیین شده اعلام می‌شود. در حالت طبیعی که رنگ نور مهتابی و یا آفتابی باشد، شاخص نمود رنگ مشخص می‌کند که طیف منبع نور تا چه اندازه کامل است و شامل چه طول موج‌هایی می‌شود؛ در نتیجه می‌توان پی برد که با حضور این منبع نور، رنگ اجسام تا چه اندازه طبیعی بنظر می‌رسد و تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
TM-30-15روش محاسبه شاخص رنگ دهی می‌باشد که از سال 1974 تا به الان ثابت بوده و تغییری نداشته است. البته کمیته جهانی نورپردازی (CIE) هر ساله به تولید کنندگان کمک می‌کند تا با معیارهایی که در سایت خود منتشر می‌مکند بتوانند لامپ‌هایی با کیفیت نوری بالاتر تولید نمایند. در جداول زیر به شاخص نمود رنگ (CRI) در انواع لامپ‌ها و کاربری آن‌ها اشاره می‌کنیم:
| نوع لامپ | شاخص رنگ (CRI) |
|---|---|
| التهابی (رشته ای / هالوژن) | 100 |
| فلورسنت و فلورسنت فشرده | 60-80< |
| بخارسدیم (فشار پایین و فشار بالا) | 15-25 |
| بخار جیوه | 45 |
| متال هالید | 65 |
| LED | 75< |
| شاخص رنگ (CRI) | کاربری | |
|---|---|---|
| 0 – 39 | ضعیف | – |
| 40 – 59 | قابل قبول | فضاهای صنعتي و ورزشي |
| 60 – 79 | خوب | فضاهای اداری، آموزشی، فضا های باز |
| 80 – 89 | بسیار خوب | فضاهای مسکونی، اداری، آموزشی، هتل ها |
| 90 – 100 | عالی | فضاهایی كه نمايش واقعی رنگ اهميت دارد مثل اتاق گریم |
تغییرات استاندارد TM-30-15 برای محصولات روشنایی ال ای دی
در گذشته که محصولات روشنایی محدود بودند؛ شاخص نمود رنگ CRI تنها شامل 8 رنگ برای سنجش محصولات بود. اما ظهور محصولات روشنایی ال ای دی مانند انواع لامپ استوانه ای، لامپ اشکی شمعی LED و ... باعث ایجاد لامپ‌هایی با رنگ‌های جدید در بازار شد. از همین رو آزمایش TM-30-15 جهت تعیین شاخص رنگ دهی دستخوش تغییراتی شد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- استفاده از 99 رنگ به جای 8 رنگ
- افزودن معیارهای جدید به چک لیست اندازه‌گیری CRI
- مقایسه دامنه پخش نور با نور مرجع ضمن مقایسه‌های ظاهری
- بروزرسانی دائمی معیارهای شاخص نمود رنگ مطابق پیشرفت‌های موجود در محصولات روشنایی
از آنجایی که در سنجش شاخص CRI برا محصولات LED سخت‌گیری‌های زیادی وجود دارد، این لامپ‌ها امروزه بهترین منابع روشنایی در جهان به شمار می‌روند. از طرفی دقت بالای این معیار سبب شده تا در شرایط یکسان (یعنی با شرایط نصب، دامنه و دمای رنگی مشابه) شاخص CRI می‌تواند معیاری عالی برای سنجش کیفیت تجهیزات روشنایی باشد.
اهمیت و کاربرد شاخص نمود رنگ CRI
شاید برخی به این پرسش بربخورند که اطلاع از طیف رنگی و شاخص نمود رنگ محصولات روشنایی چه اهمیتی دارد و کجا بکار می‌آید. مهم‌ترین کاربرد این معیار را می‌توان در زمان خرید محصولات روشنایی برای منازل و محل کار متوجه شد. درحالت کلی لامپ‌هایی با CRI پایین، رنگ نور را متمایل به طیفی خاص می‌کنند و این موضوع همانند خیرگی نور روی سلامتی چشم افراد تاثیر می‌گذارد.
از طرف دیگر در برخی مکان‌ها مانند اتاق عمل، موزه‌ها، انبارهای صنعتی که نیاز به دقت و امنیت بالایی دارند، تشخیص صحیح رنگ اجسام بسیار حائز اهمیت است. همچنین در نورپردازی ویترین مغازه و فروشگاه‌ها هم شاخص نمود رنگ کمک فراوانی به تشخیص صیحیح رنگ محصولات پشت ویترین می‌کند. در نتیجه نیاز به لامپ با cri بالا و محصولاتی داریم که رنگ نوری بسیار نزدیک به نور طبیعی دارند تا رنگ سایر محصولات را تحت تاثیر قرار ندهند.
مزایای اندازه‌گیری شاخص رنگ دهی CRI
در ادامه قصد داریم به برخی از مزایای شاخص رنگ دهی CRI بپردازیم:
- تشخیص رنگ واقعی محصولات روشنایی
- ایجاد احساس راحتی در محیط و عدم خستگی چشم
- خرید لامپ‌هایی با رنگ واقعی جهت تامین آسایش بصری در فضا
- عدم تاثیرپذیری رنگ محصولات ناشی از نورپردازی اشتباه در فروشگاه
علت اهمیت شاخص نمود رنگ CRI در نورپردازی مغازه ها چیست؟
بسیاری از فروشندگان با این مشکل روبرو هستند که رنگ محصولات پشت ویترین در اثر نورپردازی تغییر می‌کند و این موضوع نیز نارضایتی مشتریان را به دنبال دارد. از همین رو باید در زمان خرید محصولات روشنایی برای این موارد باید به شاخص رنگ دهی توجه شود.
آیا تمام لامپ‌ها با نور سفید CRI یکسانی دارند؟
خیر. شاخص نمود رنگ براساس معیارهای گوناگونی مشخص می‌شود که رنگ نور یکی از ان‌ها می‌باشد. از این رو نمی‌توان CRI محصولات روشنایی با رنگ مشابه را یکی دانست.
شاخص نمود رنگ صفر نشان دهنده چیست؟
این شاخص رنگ دهی برای محصولاتی است که طیف رنگی آن‌ها قابل تشخیص نباشد.
