دمای رنگ نور (Correlated Color Temperature) چیست؟ روش محاسبه آن

اهمیت شناخت دمای رنگ نور چیست؟

یکی از مباحث مهم در صنعت روشنایی، دمای رنگ نور می‌باشد که براساس میزان این دما، چراغ‌ها تاثیر متفاوتی روی انرژی و حال محیط و خلق و خوی افراد می‌گذارند. عدم انتخاب مناسب این دما در نورپردازی همانند پارامتر خیرگی نور می‌تواند موجب اذیت چشم افراد شده و یکی از اشتباهات نورپردازی به شمار رود.

لازم به توجه است در صنعت روشنایی دمای کلوین و عبارات نور گرم و سرد رابطه عکس دارند. بدین معنا که نورهای گرم دارای دمای رنگ کمتری هستند و نورهای سرد نیز دمای رنگ بیشتری دارند.

هراندازه که دما رنگ نور کلوین کاهش یابد، نور ساطع شده از منبع نوری زردتر خواهد بود و برعکس هرچه دمای رنگ بیشتر گردد، نور ساطع شده سفیدتر یا آبی‌تر می‌شود. اصطلاح نور گرم و سرد نیز بیشتر به‌منظور ویژگی‌های روانشناختی آن‌ها استفاده می‌شود.

توجه به دمای رنگ لامپ ال ای دی در نورپردازی محوطه ویلا، باغ و ... براساس مکان و نوع کاربردی که از نورپردازی در محوطه مدنظر دارید، در اغلب مواقع دارای جنبه زیبایی شناختی بوده و می‌تواند روی محیط و افراد اثر مثبتی داشته باشد.

از این‌رو شناخت دمای رنگ نور مهتابی و دیگر منابع نوری به شما کمک می‌کند تا با تفسیر بهتر اطلاعات موجود روی بسته بندی انواع منابع نوری مانند لامپ حبابی، لامپ استوانه ای و ... بتوانید بهترین محصول را برای محیط خود انتخاب و خریداری کنید.

دمای رنگ نور چیست؟

دمای رنگ نور که به اختصار با CT مشخص می‌شود، رنگ نوری است که از لامپ یا منبع نور می‌آید. این دما مشخص نور مرئی است و در نورپردازی، صنعت، عکسبرداری، فیلمسازی و ... نقش مهمی دارد. برخلاف تصور رایج، دمای رنگ نور مهتابی هیچ ارتباطی با دمای واقعی مهتابی و منبع نوری ندارد، بلکه این اصطلاح درواقع به رنگ نور ساطع شده از لامپ اشاره می‌کند.

واحد اندازه‌گیری دمای رنگ لامپ ال ای دی، کلوین است و هرچه این کلوین بیشتر باشد نور سردتر بوده و هرچه کمتر باشد نور گرم‌تر می‌شود. در ادامه به تعریف علمی این مشخصه که همانند دیگر مشخصه‌های نورپردازی مانند زاویه تابش نور، شدت نور و ... مهم است، خواهیم پرداخت.

تعریف علمی دمای رنگ نور

یک جسم سیاه همانند عنصری مثل پلاتین تمامی نور ساطع شده را جذب کرده و منعکس نمی‌کند. حال زمانی که این جسم سیاه گرم می‌شود، نور ساطع شده از آن متفاوت و در دماهای مختلفی اسن که تمام طیف مرئی را می‌پوشاند. برای درک بهتر، به رنگ یک فلز مایع دقت کنید. با ذوب شدن یک تکه فولاد رنگ آن ابتدا به قرمز تیره تغییر میابد و زمانی که گرم‌تر می‌شود، به رنگی میان آبی و سفید درمی‌اید. این پدیده نشان دهنده رابطه بین رنگ و دما است.

رنگ فلز مذاب آبی با افزایش دما به بنفش تبدیل شده و در نهایت نور ماورا بنفش ساطع می‌گردد. با جدا شدن فلز از منبع گرما، رنگ نور به زرد و سپس نارنجی و قرمز درمی‌آید؛ بنابراین می‌توان گفت دمای رنگ نور براساس رنگی که جسم سیاه در دمای مشخصی ساطع می‌کند تعیین می‌گردد و برحسب کلوین بیان می‌شود. در اینجا منظور از رنگ، رنگ‌های مطلق نبوده و به معنای طیف دمای رنگ می‌باشد.

دمای رنگ در عمل در محدوده 1000 تا 10000 کلوین بوده و در دماهای پایین‌تر از قرمز و زرد آغاز شده و در دماهای بالاتر به رنگ ابی می‌رسد.

براساس تعریف سایت ویکی پدیا:

به عبارتی دیگر به میزان گرمی و سردی طیف منابع نوری؛ درجه حرارت رنگی آن منبع می‌گویند که بر اساس درجه کلوین محاسبه می‌شود، یعنی هر منبع نور دارای درجه حرارت رنگی مخصوص به خود است که به نوعی رنگ طیف‌های مورد پراکنش از آن منبع را تعیین می‌کند و با درجه کلوین نیز سنجیده می‌شود و بر‌خلاف تصور اولیه، دمای رنگ هیچ گونه ارتباطی به دمای واقعی منبع نور ندارد و مربوط به رنگ نور تولید شده توسط لامپ یا چراغ می‌باشد. همچنین هرچه عدد دمای رنگ پایین تر باشد نور حس گرم تری دارد و هرچه بالاتر رود حس سرد تری ایجاد می‌نماید.

رایج ترین دمای رنگ لامپ ال ای دی

در ادامه قصد داریم به رایج ترین دماهای رنگ نور برای نورپردازی با لامپ های LED اشاره کنیم:

نور سفید خیلی گرم با 2200 کلوین: این محدوده به پایین‌ترین دما رنگ نور سفید یا نور شمع (Candlelight) گفته می‌شود. این نور رمانتیک در محوطه‌هایی مانند استخر و جکوزی بکار می‌رود. همچنین این محدوده دما برای بخار سدیم (HPS) مورد استفاده در چراغ های خیابانی و برخی چراغ‌های 120 ولت مهتابی نیز استفاده می‌شود.

نور سفید گرم با 2700 کلوین: این محدوده دمای رنگ نور همانند لامپ‌های هالوژنی می‌باشد که اغلب برای چراغ‌های محوطه مانند چراغ حیاطی بکار می‌رود و یکی از دماهای نور رایج برای نورپردازی محوطه است. از دید روانشناختی نیز دماهای رنگ نور بالاتر دارای خاصیت آرامش بخشی هستند. از محدوده دمای 2500 تا 2700 کلوین برای انوع چراغ نما جهت مشخص کردن ریزه‌کاری‌ها استفاده می‌شود. همچنین در هتل‌ها، سینما، رستوران و .. نیز بکار می‌رود.

نور سفید گرم یا خنثی با 3000 کلوین: این نور خنکتر از نور سفید گرم بوده و توسط افراد متخصص جهت نورپردازی محوطه و برای مشخص کردن رنگ آبی و سبز در پوشش‌های گیاهی استفاده می‌شود. لامپ‌های رشته‌ای اغلب دارای این دمای رنگ نور هستند و موجب آرامش چشم و کاهش نواقص فضا می‌گردند. از این دمای رنگ نور برای سالن‌ها، کانترها، رختکن ها، سرسراها و .. استفاده می‌شود.

نور سفید خنک با دمای رنگ 4000 کلوین: دمای رنگ 4000 در مقایسه با دمای 2700 کلوین آبی رنگ بوده و برای شبیه سازی نور ماه با دمای 4200 کلوین بکار می‌رود. این دما به نور سفید خنثی معروف بوده و همانند پنل 60 در 60 اداری کاربرد فراوانی در محوطه‌های کاری مانند ادارات، مدارس، نمایشگاه، سالن‌های زیبایی و ... دارد.

نور خیلی خنک با محدوده دمای 4500 تا 6500 کلوین: این نور دارای رنگ نور آبی-سفید براق و روشن است و همانند دمای رنگ نور در روز می‌باشد. از این نوع دمای رنگ لامپ ال ای دی برای محیط های اداری استفاده می‌شود. همچنین در آرمایشگاه‌ها، شرکت های چاپ، اتاق‌های جراحی، نمایش آثار هنری و ... می‌توان از این نور استفاده نمود.

نور با دمای 6500 کلوین به بالا: این نور آبی روشن معمولا در نورپردازی فضاهای اداری و تجاری استفاده می‌شود. همچنین این رنگ نور برای نورپردازی تاکیدی در انواع چراغ ریلی و چراغ خطی و .. نیز بکار می‌رود.