خیرگی نور یک پدیدهای است که باعث مشکل یا آسیب دیدگی چشم انسان در زمان نگاه کردن به منبع نوری میگردد. عوامل ایجاد خیرگی میتوانند سبب از دست رفتن تمرکز روی فضای نورپردازی شده خواهند شده شوند. خیرگی یا Glare برای پروژههای نورپردازی و روشنایی یک پارامتر قابل اندازهگیری به شمار میرود. زمانی که از خیرگی زیاد یک المان نورپردازی در محیط شکایت میشود در حقیقت به ویژگی بد نورپردازی اشاره شده که یکی از اصول اولیه مهندسی نور در آن نورپردازی رعایت نشده است.
انواع خیرگی به علت روشنایی بیش از حد و تراکم نور در یک نقطه بوجود میآید. در یک پروژه نورپردازی خیرگی زیاد ناخوشایند است و تاثیر نامناسبی بر سیستم بینایی دارد و سبب سوزش چشم خواهد شد. از طرفی خیرگی چشم در کودکان و دیگر افراد در مدت طولانی سبب کاهش راندمان مغز نیز خواهد شد. این پارامتر آزاردهنده در روشنایی موجب محدودیت حوزه دید شده و ذهن و چشم افراد را خسته میکند. از این رو برای کاهش و از بین رفتن خیرگی در نورپردازی منازل و دیگر اماکن روشهایی در نظر گرفته شده است که ما در ادامه این مطلب از وب سایت فروشگاه ایرام چراغ، ضمن توضیح انواع خیرگی به این روشهای خواهیم پرداخت.
خیرگی نور چیست؟
خیرگی نور یکی از پدیدههایی است که سبب انحراف مسیر حرکت نور زمان عبور از یک محیط به محیطی دیگر خواهد شد. رمانی که پرتوی نو از محیطی همانند هوا به محیطی شفافتر نظیر شیشه یا آب وارد میشود، سرعت انتشار آن کم میشود. این تغییر سرعت سبب انحراف مسیر حرکت نور میگردد. به عبارتی در مواقعی که نور از محیطی کم تراکم وارد محیط پر تراکمتر شود، مسیر آن خم خواهد شد. این پدیده سبب ایجاد توهم بصری و خطای دید میشود؛ بصورتی که اجسام در زیر شیشه یا آب مایل یا خمیده بنظر خواهند رسید.
خیرگی نور در حقیقت نوری است که با ورود به چشم شما، دیدتان را مختل خواهد کرد. همانند هنگامی که فلاش دوربین روشن خاموش میگردد. مشاهده دایرهها و حلقههای روشن در پیرامون نور نظیر چراغهای جلوی خودرو خیرگی نور محسوب میشود. هالههای اطراف چراغهای در تاریکی شب و با حضور در مناطق تاریک یا کم نور بیشتر به چشم میخورد. در تعریف دیگر خیرگی نور را میتوان وجود روشنایی بیش از حد در یک نقطه معرفی کرد که سبب عارضههای مختلفی مانند خستگی ذهن و چشم افراد میشود.
عوامل ایجاد خیرگی نور و علت خیرگی چشم چیست؟
در زیر به عوامل ایجاد خیرگی نور خواهیم پرداخت:
- برخورد نور با سطح مشترک دو ناحیه با زاویه غیر از 90 درجه: درصورتی که نور به شکل عمود بر سطح مشترک دو ناحیه برخورد کند، خیرگی نور پیش نخواهد آمد. اما مسیر نور در زوایای مایل بر اثر شکست نور و بازتاب تغییر خواهد کرد.
- تفاوت در ضریب شکست نور دو ناحیه: سرعت انتشار نور در یک ناحیه را ضریب شکست نور میگویند. هرچه ضریب شکست نور بیشتر شود، سرعت نور کمتر است. تفاوت در مقادیر ضریب شکست دو ناحیه سبب تغییر مسیر نور خواهد شد.
- تفاوت طول موج نور در دو ناحیه: نور به میزان متفاوتی بسته به طول موج خیره خواهد شد. نورهای آبی و بنش از نورهای نارنجی و قرمز بیشتر خیره میشوند.
- جنس و ویژگی های مواد: مواد مختلف دارای ضریب شکست متفاوتی هستند که روی خیرگی تاثیر دارند.
انواع خیرگی نور
براساس تاثیر خیرگی چشم در کودکان و دیگر افراد، خیرگی نور به دستههای زیر تقسیم میشود:
خیرگی آزاردهنده یا مضر (Disability Glare)
خیرگی آزار دهنده یا مضر اصطلاحی است که در حوزه نورپردازی و بینایی مورد استفاده قرار میگیرد. این اصطلاح اشاره به وضعیتی دارد که در آن نور یک منبع نور همانند لامپ حبابی یا لامپ استوانه ای سب ایجاد مشکل در دید یا توانایی انسان در تشخیص و درک اشیا خواهد شد.
این مشکل ناشی از نور مستقیم منبع نوری و یا انعکاس نور از سطوحی همانند آینه یا پنجره میباشد. این نوع خیرگی نور برای افرادی که از بیماریهای چشمی و اختلالات بینایی رنج میبرند، تداومپذیرتر است. این افراد میتوانند با استفاده از عینک و یا لنزهای ضد خیرگی از خیرگی نور مضر بکاهند.
خیرگی ناراحتکننده (Discomfort Glare)
این نوع خیرگی نور اشاره وضعیتی است که در آن نور یک منبع نوری همانند نور مستقیم خورشید یا نور لامپ هالوژن جیوتن و .. برای افراد مزاحم و ناراحت کننده باشد. معمولا این وضعیت به دلیل شدت بالای نور و یا تفاوتهای ناگهانی در روشنایی محیط بوجود میآید و سبب خستگی، ناراحتی و مشکلات در دید میشود.
به منظور رفع خیرگی نور ناراحت کننده میتوان با کلید دیمر موقعیت بهتر منابع نوری را با تخصص فنی در طراحی نورپردازی ایجاد کرد. بوسیله مدیریت و کنترل صحیح نور امکان جلوگیری از خیرگی نور مضر و ناراحت کننده را خواهید داشت.
خیرگی منحرفکننده (Distracting glare)
این نوع خیرگی نور ناشی از انعکاس نور زمانی است که از یک محیط به محیط دیگر مانند از هوا به شیشه حرکت میکند. این امر سبب بازتاب بخشی از نور از سطح یا بازتاب داخل یک لنز عینک خواهد شد. خیرگی منحرف کننده نور در دو حالت زیر رخ میدهد:
- نور منعکس شده از جلوی لنز سبب عدم مشاهده چشم شما توسط دیگران میشود.
- نور معکس شده از داخل و یا پشت لنز که سبب مشاهده بازتابهایی در لنز خودتان میشود. این نوع خیرگی را در شب هم میتوان به صورت هاله در پیرامون چراغ جلوی ماشینها و یا لامپهای خیابان تجربه کرد.
خیرگی منحرفکننده سبب گیجی و رنجش فرد و خستگی چشم او میشود.
خیرگی کورکننده (Blinding glare)
این نوع خیرگی نور از بازتاب نور از سطحی براق و صاف مانند آب، شن یا برف حاصل میشود و میتواند آنقدر قوی باشد که سبب اختلال کامل دید شود. هنگام انعکاس نور از سطح، نور پلاریزه میشود و باعث ایجاد خیرگی کورکننده خواهد شد.
این خیرگی نور تا حدی که شخص از نظر بینایی در معرض خطر قرار گیرد میتواند دید را مختل سازد.
روشهای از بین بردن خیرگی نور
برای جلوگیری از خیرگی نور میتوانید از روشهای زیر استفاده کنید:
- استفاده از انواع چراغهای مخصوص فضای باز که دارای فلکتورهای جهتدار هستند و نور را به شکل هدایت شده تابش میدهند مانند چراغ خطی پرتونورتوس مدل سایان و یا چراغهایی با منبع نور غیرمتمرکز.
- اطمینان از درستی نصب چراغ خطی و دیگر چراغهای بصورتی که نور آن به مستقیما به چشم انسان نتابد.
- طراحی سقفهای بلند برای مکانهای تجاری یکی از راه حلهای کاهش خیرگی نور است. استفاده از این مدل سقفها در کنار چراغ سقفی توکار و پنل فول لایت توکار بهترین راه برای پنهان سازی منبع نور و روشنایی مناسب فضاست.
- استفاده از چراغ ریلی که سبب ایجاد نورپردازی خاص در فضا میشود. درصورت طراحی درست رفلکتور این نوع چراغ، با امکان هدایت کامل نور به سوی عنصر هدف، از خیرگی نور جلوگیری خواهد شد.
- در مقایسه و تفاوت لامپ SMD و COB میتوان به مزایای چراغ سی او بی نسبت به چراغ SMD در کمتر بودن میزان خیرگی نور اشاره کرد. از همین رو از چراغ های COB بیشتر در فروشگاهها و مکانهای عرضه و نمایش محصولات و کالاها استفاده میشوند.
روش کاهش خیرگی نور
به منظور کاهش خیرگی نور از راهکارهای زیر میتوانید استفاده کنید:
- استفاده از منابع نوری با جهت دهی و شدت مناسب و دوری از نور مستقیم و شدید
- استفاده از نورپردازها و سایبانها برای کنترل جهت و شدت نور
- تامین روشنایی یکنواخت و مطلوب در سطح مورد نظر
- انتخاب الگوی مناسب نصب چراغ متناسب با کاربری فضا
- جلوگیری از ایجاد تضاد بیش از اندازه در سطوح روشن و تاریک
- استفاده از مصالح و رنگها با ضریب انعکاس مناسب در سطوح
- طراحی درست سیستم روشنایی بر اساس شاخصهایی مانند UGR و استانداردهای فنی
فاکتور UGR چیست؟
فاکتور UGR که مخفف عبارت Unified Glare Rating به معنای شاخص یکپارچه خیرگی است، برای ارزیابی کمی خیرگی ناراحت کننده حاصل از منابع نور مصنوعی در محیط های داخلی مورد استفاده قرار میگیرد. برای اطمینان از عدم ایجاد خیرگی ناراحت کننده در نورپردازی یک فضا باید به مقدار UGR توجه کنید. کاربرد این فاکتور در فضاهایی مانند مدارس، محل کار و بیمارستانها و سایر فضاهایی است که به تمرکز بالا و راحتی بصری نیاز دارند. هرچه UGR کمتر باشد، خیرگی نور هم کمتر است. مقدار استاندارد این فاکتور برای اغلب فضاها بین 10 تا 22 است.
برای برطرف کردن خیرگی نور در فضای شهری و معابر عمومی باید چه کرد؟
در معابر عمومی برای سنجش میزان خیرگی باید ابتدا مقدار درخشندگی خیابان را محاسبه نمود. حتی الامکان باید رنگهای تیره و مات برای رنگ آمیزی المان های خیابان بکار رود و به جای چراغهای متال هالید از چراغ خیابانی ال ای دی استفاده شود. برای روشنایی معابر عمومی هم از چراغها و پروژکتور هانیس ال ای دی با رفلکتورها و لنزهای مناسب استفاده کنید. در تعیین دمای نور نیز توجه کنید نور سفید یخی خیرگی بیشتری از نور گرم دارد.
